معرفی بازار صدور خدمات فنی و مهندسی در ترکمنستان ( فرصت ها و چالش ها )

98/5/10

 

اقتصاد ترکمنستان بطور فزاینده در حال رشد است. طی 27 سال گذشته پس از استقلال این کشور از شوروی سابق، بواسطه درآمدهای بالای ارزی ناشی از صدور انرژی، پروژه‌های زیادی در طی این سالها در حوزه‌های مختلف در این کشور اجرا شده و یا در دست اجرا می‌باشد . بنابه اظهارات مقامات دست اندرکار این کشور، هم اکنون قریب به 1700 پروژه در حوزه‌های مختلف بویژه در حوزه سوخت و انرژی با سرمایه گذاری 43 میلیارد دلار در این کشور در حال اجرا است. کشور ترکیه در این زمینه دارای رتبه اول است بعد از ترکیه کشورهائی چون ژاپن، کره جنوبی، فرانسه، آلمان، روسیه، چین، اوکراین و ... بازار صدور خدمات فنی و مهندسی این کشور را در دست دارند.

برنامه ریزی و سرمایه گذاری برای افزایش سهم صادرات غیرنفتی از کل صادرات و اصلاح ترکیب آن به سمت صدور کالاها و خدمات با فناوری‌های نوین از رویکردهای سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران می‌باشد و صادرات خدمات فنی و مهندسی نیز از مصادیق آن به شمار می رود.

صدورخدمات فنی و مهندسی عبارت است از صادرات فعالیت های مهندسی مشتمل بر طراحی، نظارت، تأمین، تعمیر و نگهداری، اجرا، ساخت، بهره برداری، آموزش، خدمات مشاوره ای، نصب و راه اندازی در رشته‌های تأسیساتی و تجهیزاتی، انرژی، نفت، گاز و پتروشیمی، نیرو، آب و برق، ساختمان، زیرساخت های حمل و نقل، معدن، کشاورزی، خدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) و نظایر آن به خارج از کشور است.

در این راستا شرکتهائی که قصد دارند در سطح جهانی فعالیت خود را گسترش داده و وارد بازار جهانی صدور خدمات فنی و مهندسی شوند و در رقابت با دیگر شرکتها موفق باشند، باید بدانند که ورود به این بازار رقابتی باید با استراتژی و تدوین برنامه همراه باشد تا با چالش هایی که در این زمینه مواجه میشوند، بتوانند با حمایت دولتهای خویش و پشتکار و همت خود که در این زمینه بسیار مهم و کارگشا است، به پیش بروند.

اجرای پروژه‌های فنی و مهندسی در ترکمنستان در سالهای پس از استقلال :

اقتصاد ترکمنستان بطور فزاینده در حال رشد است. طی 27 سال گذشته پس از استقلال این کشور از شوروی سابق، بواسطه درآمدهای بالای ارزی بدلیل صدور انرژی، پروژه‌های زیادی در طی این سالها در حوزه‌های انرژی و سوخت، ساختمان، بهداشت، ساخت و ساز در بخش مسکونی و اداری، آموزش، فرهنگی، دانشگاهی، تفریحی، بهداشتی، بیمارستان‌ها، تجاری، احداث مراکز صنعتی و کارخانجات، نوسازی کارخانجات نساجی، راه اندازی پالایشگاه‌های نفت و فرآورده‌های نفتی احداث شده یا در حال احداث است.

بنابه اظهارات مقامات دست اندرکار این کشور، هم اکنون قریب به 1700 پروژه در حوزه‌های مختلف بویژه در حوزه سوخت و انرژی با سرمایه گذاری 43 میلیارد دلار در این کشور در حال اجرا است. کشور ترکیه در این زمینه دارای رتبه اول است بعد از ترکیه کشورهائی چون ژاپن، کره جنوبی، فرانسه، آلمان، روسیه، چین، اوکراین و ...  بازار صدور خدمات فنی و مهندسی این کشور را در دست دارند.

مهمترین و بزرگترین پروژه در زمینه خدمات فنی و مهندسی این کشور طی چند سال گذشته ، ساخت دهکده المپیک با هزینه ای معادل 5 میلیارد دلار در عشق آباد جهت برگزاری بازیهای داخل سالن آسیائی 2017 در بخش ورزش بوده است . ساخت فرودگاه بین المللی عشق آباد با هزینه ای معادل 2.3 میلیارد دلار و بندرگاه جدید ترکمن باشی با هزینه ای معادل 2 میلیارد دلار از دیگر پروژه بزرگ سالهای اخیر این کشور است که توسط شرکتهای ترکیه ای اجرا شده است. از دیگر تاسیسات مهم زیربنائی این کشور افتتاح فازهای اول و دوم منطقه ملی توریستی آوازه در ساحل دریای خزر در غرب این کشور شامل مجموعه‌های اقامتی با ساخت 40 باب هتل 5 ستاره، مجموعه‌های تفریحی، فرهنگی، ورزشی، بهداشتی و بیمارستان و منازل ویلائی است و در آینده نزدیک این منطقه را به یکی از مراکز مهم گردشگری نه تنها ترکمنستان بلکه در سواحل دریای خزر تبدیل خواهد کرد.

 

حضور فعال شرکتهای ترکیه ای در بازار صدور خدمات فنی و مهندسی ترکمنستان :

کشور ترکیه در حال حاضر حدود 600 شرکت را در ترکمنستان با سرمایه به ثبت رسانده است و هم اکنون بزرگترین شریک تجاری در صدور خدمات فنی و مهندسی و یکی از مهمترین شرکای تجاری ترکمنستان است. شرکت های ترکیه در ترکمنستان پروژه‌های بزرگی را در بخش هایی مانند حمل و نقل، سوخت و انرژی، ارتباطات، کشاورزی، ساخت و ساز بیمارستان، مراکز بهداشتی،آموزشی، اداری و تجاری و مدیریت منابع آب اجرا کرده اند و یا در حال اجرای آن هستند.

بزرگترین شرکتهای ترک در ترکمستان عبارتنداز : شرکت پلی مکس سازنده فرودگاه بین المللی عشق آباد با هزینه معادل 2.3 میلیارد دلار و ساخت دهکده المپیک عشق آباد با هزینه ای معادل 5 میلیارد دلار و اجرای پروژه‌های دیگر و این شرکت به تنهائی جمعا بیش از 10 میلیارد دلار پروژه فنی و مهندسی در این کشور انجام داده است. هولدینگ چالیک در حال حاضر در زمینه انرژی، ساخت و ساز و املاک، صنایع نساجی، معدنکاری، مالی و مخابرات فعالیت دارد. این شرکت با بهره برداری از 22 کشور در سراسر آسیای مرکزی، بالکان و مناطق خاورمیانه و شمال آفریقا با نزدیک به 40،000 نفر نیرو مشغول فعالیت است. این هولدینگ چند پروژه بزرگ از جمله ساخت کارخانه کاربامید و احداث خط انتقال برق ترکمنستان به افغانستان و پاکستان با هزینه ای معادل 500 میلیون دلار و ساخت یک بیمارستان سوانح سوختگی با هزینه ای معادل130 میلیون دلار، ساخت یک نیروگاه بخار سیکل ترکیبی در استان مرو و همچنین چند طرح دیگر را در اختیار و در دست اجرا دارد .

شرکت دیگر ترکیه ای GAP İnşaat می‌باشد که با هزینه ای معادل 2 میلیارد دلار در حال احداث بندر جدید ترکمن باشی بوده و همچنین چند پروژه دیگر را نیز قبلا در این کشور اجرا نموده است.

در مجموع شرکتهای ترکیه نقش مهمی در ترکمنستان به ویژه در بخش ساخت و ساز و زیربناهای عمرانی دارند. از سوی دیگر صادارت کالاهای ترکیه ای به ترکمنستان بازار نسبتا قابل توجهی را برای ترکیه به وجود آورده است. در واقع ترکمنستان بزرگترین بازار خدمات فنی و مهندسی ترکیه در آسیای مرکزی و قفقاز است و روند فعلی اقتصادی دو کشور عملا به سود ترکیه است. چنانچه از ابتدای فروپاشی تاکنون در مجموع 600 شرکت ترکیه ای در قالب اجرای حدود 1000 پروژه بزرگ و کوچک در ترکمنستان به ارزش بیش از60 میلیارد دلار به اتمام رسانده و یا در دست اجرا دارند .

بنا به اظهار مقامات ترکمنی، در مجموع کل هزینه پروژه‌های اجرا شده از ابتدای استقلال این کشور تاکنون حدود 150 میلیارد دلار است .

 فرصت های صدور خدمات فنی و مهندسی شرکت های ایرانی به ترکمنستان 

شرکتهای ایرانی در اوایل فروپاشی شوروی سابق و استقلال کشور ترکمنستان باحضور خود نسبت به اجرای پروژه‌های مهم در این کشور حضور فعال داشتند و عملکرد آنها نزد مقامات ترکمنی مثبت ارزیابی شده است بویژه شرکت دوبرال که در جاده سازی قبلا نقش فعالی داشته است، مقامات این از عملکرد این شرکت ابراز رضایت می نمایند که این امر امتیاز مناسبی برای حضور توانمند شرکتهای ایرانی در اجرای پروژه‌های عمرانی بویژه جاده سازی و تاسیسات راهسازی و ابنیه در این کشور است.

با گذشت زمان بتدریج کشور ما جایگاه خود در اجرای پروژه‌های عمرانی را در این کشور از دست داد و کشورهائی چون ترکیه، کره جنوبی، ژاپن، فرانسه، آلمان، چین، اوکراین و روسیه از ما پیشی گرفته و در حال حاضر با توجه به اجرای حدود 1700 پروژه با سرمایه گذاری 43 میلیارد دلار سهم ما در بازار این کشور به صفر رسیده است. آخرین پروژه فنی و مهندسی ما ساخت پل سرخس– سرخس توسط شرکت توچال و اجرای عملیات گارد ریل جاده ای توسط شرکت آذرپاسیلو و یک شرکت ایرانی دیگر که عنوان پیمانکار دست دوم با شرکت دراگون اویل در حوزه انرژی همکاری می‌کرد، پایان یافته است.

بطور کلی فرصت ها و ظرفیت های مثبت برای حضور شرکت های ایرانی در بازار صدور خدمات فنی و مهندسی در ترکمنستان به شرح زیر می‌باشد : 

 1- قرار داشتن این کشور در همجواری و همسایگی ایران و دسترسی آسان به بازار ترکمنستان،

2- برخوداری از نیروهای مهندس جوان، خلاق، مستعد و متخصص،

3- آشنائی مهندسین ایرانی با فناوریهای نوین در ارائه خدمات فنی و مهندسی ،

4- حضور در ترکمنستان  درکمترین زمان ممکن و با حداقل هزینه ،

5- امکان تهیه و انتقال آسان هرنوع مصالح ساختمانی با کمترین هزینه ،

6- حجم گسترده اجرای پروژه‌های عمرانی در حوزه‌های مختلف در راستای بازسازی این کشور ،

7- توانمندی مهندسین کشورمان در زمینه ارائه مشاوره، طراحی و اجرای پروژه در خارج از کشور ،  

8- ارزش افزوده بالا ، سوددهی مناسب و ایجاد اشتغال در صدور خدمات فنی و مهندسی برای کشورمان ،

9- وجود شرکتهای بزرگ ارائه خدمات فنی و مهندسی در ایران ،

چالش های موجود و موانع  صدور خدمات  فنی و مهندسی شرکت های ایرانی در بازار ترکمنستان

1- عدم حل و فصل اختلافات مالی قدیمی‌بین دو کشور  ،

2- وجود مشکلات بانکی در دو کشور  و نوسانات ارزی ،

3- عدم حمایت کامل صندوق ضمانت صادرات کشورمان از شرکتهای ایرانی ،

4- وجود بوروکراسی پیچیده اداری در دو کشور ،

5- نبودن مرجعی واحد جهت معرفی شرکتهای موفق ایرانی در امر صادرات خدمات فنی و مهندسی ،

6- عدم حمایت کافی دولت از شرکت ها و دست اندرکاران صادرات خدمات فنی و مهندسی ،

7- سختگیری دولت ترکمنستان در صدور روادید برای دست اندرکاران اجرای پروژه‌ها ،

8- وجود مشکلات بیمه ای ،

9- وجود رقبای قوی مانند ترکیه، کره جنوبی، ژاپن، روسیه، فرانسه و غیره  ،

10- بعضی از شرکت های ایرانی ادعا دارند که یک مانع بر سر صادرات خدمات فنی و مهندسی به ترکمنستان ، موضوع مالیات بر ارزش افزوده است. امروز در بازارهای رقابتی مالیات ها نباید نقشی در قیمت تمام شده کالا برای صادرات داشته باشند اما در کشور ما هنوز مالیات بر ارزش افزوده عامل مهمی است و دریافت می‌شود و هر چند که 9 درصد است ولی شرکت های ایرانی را 20 درصد از رقابت در بازارهای منطقه عقب می اندازد و این موجب می‌شود مزیت ها و بازارها را از دست بدهند.

12- از دیگر مشکلات و موانع در صدور خدمات فنی و مهندسی می توان به عدم سهولت در تهیه ضمانت نامه‌های مورد نیاز شرکت ها برای حضور در مناقصه‌ها، پرداخت مبلغ پیش پرداخت و ضمانت حسن انجام کار و نیز طولانی بودن پروسه دریافت ضمانت نامه‌ها و عدم سهولت در ارسال تجهیزات و ماشین آلات برای اجرای پروژه‌ها در خارج از کشور و مشکلات مراودات پولی است و شرکت های ایرانی به راحتی نمی توانند در مناقصات بین المللی در ترکمنستان شرکت کنند. 

 راهکارهای افزایش صدور خدمات فنی و مهندسی  شرکت های ایرانی به ترکمنستان

1- نگاه دولت به صدور خدمات فنی و مهندسی به عنوان یکی از محورهای اقتصاد مقاومتی ،

2- تسریع در حل مشکل انتقال پول و مراودات بانکی برای انجام مبادلات پولی ،

3- حل و فصل مشکلات مالی بین دو کشور ،

4- حل مشکل صدور روادید برای حضور شرکتهای ایرانی در ترکمنستان ،

5- شرکت گسترده در مناقصات بین المللی کشور ترکمنستان،

6- پشتیبانی و حمایت کامل دولت از شرکت ها برای حضور موفق شرکت ها در بازار خدمات فنی و مهندسی ،

7- استفاده بهینه از ظرفیت بخش‌خصوصی با ارتقاء توانمندی‌ها و ظرفیت‌های بالقوه اثرگذار این بخش ،

8- حمایتهای حقوقی دولت در تمام زمینه‌ها برای توسعه صادرات خدمات فنی و مهندسی در بازارهای هدف ،

9- حمایت و پشتیبانی کامل صندوق ضمانت صادرات کشورمان از شرکتهای ایرانی در این کشور ،

10- گشایش خط اعتباری برای شرکتهای ایرانی توسط دولت در این خصوص ،

11- تدوین استراتژی صادارت خدمات فنی و مهندسی کشور برای اتخاذ راهبرد مناسب در این زمینه و جلوگیری از فعالیت‌های پراکنده و موازی‌کاری ،

12- برای توسعه صادرات فنی و مهندسی در ایران نیازمند تشکیلات مناسب حاکمیتی هستیم تا همواره از این جریان صادراتی پشتیبانی کند.

13- حمایت دولت از شرکتهای بخش خصوصی در خارج از کشور در زمینه معرفی، تبلیغات و بازاریابی شرکتها ، 

14- حمایت و پشتیبانی مالی دولت از برگزاری همایشها، سمینارها و نمایشگاههای اختصاصی با موضوع  صدور خدمات فنی و مهندسی،

با توجه به سرمایه گذاری عظیم ترکمنستان در اجرای پروژه‌ها در حوزه‌های مختلف، حضور شرکتهای ایرانی با توجه به توانمندی‌ها و مزیت های فراوان کشورمان چه به لحاظ جغرافیایی و نزدیکی به این کشور و چه به لحاظ توانمندی شرکتهای ایرانی در تولید مصالح و لوازم ساختمانی و همچنین شرکت های قوی پیمانکاری فرصت مناسبی را برای حضور در بازار ترکمنستان بوجود آورده است.      

همچنین با توجه به کیفیت و قیمت رقابتی مصالح و لوازم ساختمانی در بازار ترکمنستان در رقابت با اجناس و کالاهای چینی، ترکیه ای و حتی اروپائی, شرکتهای تولید کننده لوازم و مصالح ساختمانی ایرانی هم می توانند با استفاده از ظرفیت شرکت های ارائه دهنده خدمات فنی و مهندسی نسبت به صادرات این کالاها به این کشور اقدام نمایند. در  این راستا برگزاری نمایشگاه اختصاصی شرکتهای فنی و مهندسی در کنار شرکتهای تولید کننده مصالح و لوازم ساختمانی با برگزاری همایش در این خصوص می تواند مفید و موثر واقع شود.

با توجه به توسعه و بازسازی راههای مواصلاتی در ترکمنستان  و توانمندی شرکتهای ایرانی در این زمینه، امید می رود که با رفع مشکلات موجود ، شرکتهای ایرانی بتوانند در صدور خدمات فنی و مهندسی بویژه راهسازی حضور فعال و گسترده ای در ترکمنستان داشته باشند. علاوه بر این با توجه به مزیت و ظرفیتهای کشورمان در صدور خدمات فنی و مهندسی و تولید انواع مصالح ساختمانی، شرکتهای ایرانی میتوانند به صورت پیمانکار دست دوم و همچنین تامین کننده مصالح و لوازم مورد نیاز شرکتهای خارجی که در این کشور فعال هستند، مشارکت نمایند.

 

 

بالا