تحلیل آمارهای منتشرشده از سوی سازمان توسعه تجارت در رابطه با بازارهای صادراتی و وارداتی ایران در سال ۱۴۰۰

ارزیابی‌ها حاکی از آن است که بیشتر کشورهایی که دارای تراز مثبت تجاری با ایران هستند، در دسته کشورهای همسایه قرار می‌گیرند. به عبارتی صادرات ایران به همسایگان بیشتر از واردات از آنها بوده است. این در حالی است که عمده خرید ایران از کشورهای اروپایی بوده است. بر این اساس بیشترین تراز منفی تجاری با کشورهای اروپایی و آمریکای‌جنوبی رقم خورده است. ترکیب بازارهای صادراتی و وارداتی دچار تغییرات قابل‌توجهی نبوده و ۲۰ مقصد عمده واردات و صادرات تغییر قابل‌ملاحظه‌ای نداشته است؛ بنابراین بازارهای ایران تقریبا ثابت است.

۲۰ مقصد اول صادرات ایران
مهم‌ترین بازارهای هدف صادراتی در یازده‌ماه منتهی به بهمن سال‌۱۴۰۰ شناسایی شدند. بر اساس گزارش سازمان توسعه تجارت، جزئیات صادرات به این کشورها نشان می‌دهد از میان ۲۰ مقصد نخست کالاهای ایرانی، ۶ کشور نسبت به سال‌گذشته کالاهای کمتری را از ایران خریداری کرده‌اند که شامل امارات، افغانستان، هند، تایلند، جمهوری‌آذربایجان و ارمنستان است. همچنین برآوردها حاکی از آن است که ارزش کالاهای صادراتی نیز در ۲ کشور روند کاهشی داشته است. در عین حال بیشترین رشد صادراتی از نظر ارزشی به ترتیب در کشورهای آفریقای‌جنوبی، ازبکستان، ترکمنستان، ترکیه و غنا رقم خورده است.

همچنین از نظر وزنی کشورهای آفریقای‌جنوبی، ازبکستان، ترکیه، ترکمنستان و قزاقستان پیشرو هستند. در مجموع ۲۰ کشور مقصد صادراتی دارای سهم ۹۳‌درصدی از کل ارزش صادرات یازده‌ماهه امسال است. علاوه‌بر این، بررسی تغییرات ارزشی و وزنی صادرات به این کشورها نشان می‌دهد رشد ۴۰‌درصدی ارزش و افزایش ۱۰‌درصدی وزن در یازده‌ماهه امسال نسبت به سال‌گذشته رقم خورده است. مقاصد صادراتی ایران بر اساس سهم ارزشی نیز در این گزارش طبقه‌بندی شده‌اند که بیانگر حضور چین با سهم ۲۹‌درصدی و رشد ارزشی ۵۶‌درصدی در صدر جدول است. عراق با سهم ۹/ ۱۸درصدی و رشد ارزشی ۲۰درصدی، ترکیه با سهم ۹/ ۱۲درصدی و رشد ارزشی ۱۵۱درصدی، امارات با سهم ۷/ ۹درصدی و رشد ارزشی یک‌درصدی، افغانستان با سهم ۸/ ۳درصدی و افت ارزشی ۲۱‌درصدی، هند با سهم ۸/ ۳درصدی و رشد ارزشی ۴۷‌درصدی، پاکستان با سهم ارزشی ۶/ ۲درصدی و رشد ارزشی ۲۵‌درصدی، اندونزی با سهم ۳/ ۲درصدی و رشد ارزشی ۹۱‌درصدی، تایلند با سهم ارزشی ۶/ ۱‌درصدی و رشد ارزشی ۶۲‌درصدی و عمان با سهم ارزشی ۵/ ۱درصدی و رشد ارزشی ۶۵‌درصدی، ۱۰ مقصد نخست صادرات ایران در یازده‌ماهه امسال هستند. ۱۰ کشور نخست صادراتی ۸۶‌درصد سهم ارزشی از کل صادرات را به خود اختصاص داده‌اند. روسیه با سهم ارزشی ۲/ ۱درصدی و رشد ارزشی ۲۰‌درصدی نیز یازدهمین مقصد صادراتی در این بازه زمانی است. ازبکستان، جمهوری‌آذربایجان و غنا هریک سهم ۸/ ۰‌درصدی را از کل صادرات کشور به خود اختصاص داده‌اند. این در حالی است که ازبکستان رشد ارزشی ۱۷۵‌درصدی را نسبت به بازه مشابه سال‌گذشته ثبت کرده، صادرات به جمهوری‌آذربایجان ۲‌درصد از نظر ارزشی افزایش داشته و صادرات به غنا نسبت به یازده‌ماهه سال‌گذشته ۱۳۸‌درصد بیشتر شده است. ترکمنستان با سهم ارزشی ۷/ ۰‌درصد و رشد ارزشی ۱۶۰‌درصد در رده بعدی قرار گرفته است. ارمنستان و آلمان هریک سهم ۶/ ۰درصدی را از صادرات به خود اختصاص داده‌اند، اما فروش کالا به ارمنستان با افت ۲‌درصدی همراه بوده و صادرات به آلمان رشد ۱۹‌درصدی داشته است. سهم آفریقای‌جنوبی و سوریه از کل ارزش صادرات یازده‌ماهه، هریک ۵/ ۰درصد است. صدور کالا به آفریقای‌جنوبی با رشد ۱۰۰۴‌درصدی در ارزش روبه‌رو بوده و فروش کالا به سوریه هم افزایش ۹۷‌درصدی را در ارزش تجربه کرده است. قزاقستان بیستمین مقصد صادرات ایران است. این کشور سهم ۴/ ۰درصدی را از کل ارزش صادرات به خود اختصاص داده و رشد ارزشی ۱۲‌درصدی را نسبت به یازده‌ماهه سال‌گذشته ثبت کرده است.

صادرات به کشورهای همسایه
از میان ۱۵ کشور همسایه بیشترین رشد ارزش صادرات نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته مربوط به کشورهای ترکمنستان، ترکیه و عربستان است. همچنین صادرات به کشورهای قطر، افغانستان و ارمنستان نیز روند منفی را طی کرده است.

مقاصد صادراتی ایران به ترتیب سهم ارزشی کشورهای همسایه عبارتند از عراق، ترکیه، امارات، افغانستان، پاکستان، عمان، روسیه، جمهوری‌آذربایجان، ترکمنستان، ارمنستان، قزاقستان، کویت، قطر، بحرین و عربستان. در مجموع صادرات ایران به این ۱۵کشور رشد وزنی ۱۳درصدی و رشد ارزشی ۲۸‌درصدی را تجربه کرده است. سهم کشورهای همسایه از کل صادرات یازده‌ماهه نیز ۷/ ۵۳درصد است. مجموع صادرات به چین و هند نیز سهم ارزشی ۳۳‌درصدی را ثبت کرده و حکایت از رشد ۲‌درصدی وزنی و افزایش ۵۵‌درصدی ارزشی نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته دارد.

۲۰ مبدا واردات ایران در ۱۱ ماه
۲۰ کشور نخست مبدا واردات ایران سهم ۱/ ۹۳‌درصدی را در اختیار گرفته‌اند و رشد ارزشی ۳۷‌درصدی و رشد وزنی ۲۱‌درصدی را ثبت کرده‌اند. همچنین از میان ۲۰ کشور فروشنده نخست کالا به ایران، واردات از ۷کشور آلمان، ‌‌‌‌‌‌هند، هلند، ایتالیا، کره‌جنوبی، سنگاپور و اتریش از نظر ارزشی روند منفی را نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته طی کرده است. همچنین واردات از ۹ کشور ترکیه، آلمان، هند، انگلیس، هلند، ایتالیا، عمان، کره‌جنوبی، سنگاپور و اتریش از نظر وزنی نسبت به بازه مشابه سال‌گذشته افت داشته است.

۱۰ مبدا واردات ایران در یازده‌ماهه امسال به ترتیب سهم ارزشی شامل امارات با سهم ارزشی ۳/ ۳۱درصدی و رشد ارزشی ۷۲‌درصدی، چین با سهم ارزشی ۸/ ۲۳‌درصدی و رشد ارزشی ۲۶‌درصدی، ترکیه با سهم ارزشی ۱/ ۱۰درصدی و رشد ارزشی ۲۲‌درصدی، آلمان با سهم ارزشی ۵/ ۳‌درصدی و افت ارزشی ۲‌درصدی، سوئیس با سهم ارزشی ۲/ ۳درصدی و رشد ارزشی ۱۰۱‌درصدی، روسیه با سهم ارزشی ۱/ ۳درصدی و رشد ارزشی ۵۹‌درصدی، هند با سهم ارزشی ۳‌درصدی و افت ارزشی ۳۱‌درصدی، عراق با سهم ارزشی ۳/ ۲‌درصدی و رشد ارزشی ۷۸۱‌درصدی، انگلیس با سهم ارزشی ۱/ ۲درصدی و رشد ارزشی ۴درصدی و هلند با سهم ارزشی ۶/ ۱درصدی و افت ارزشی ۱۱درصدی می‌شود. این ۱۰مبدا نخست واردات ۸۴‌درصد سهم ارزشی از کل واردات ۱۱‌ماهه را در اختیار دارند، پس از آن ایتالیا با سهم ارزشی ۳/ ۱درصدی و افت ارزشی ۲‌درصدی در رده یازدهم قرار گرفته است. عمان، کره جنوبی و برزیل هریک سهم ۱/ ۱‌درصدی را از کل ارزش واردات یازده‌ماهه به خود اختصاص داده‌اند. عمان رشد ارزشی ۲۷‌درصدی را نسبت به بازه مشابه داشته، کره جنوبی با افت ۲درصدی ارزش کالاهای فروخته شده به ایران در این لیست قرار گرفته است و واردات از برزیل رشد ۵۵‌درصدی داشته است. سهم ارزشی آرژانتین نیز از کل واردات کالا در این بازه زمانی یک‌درصد بوده که از نظر ارزشی نیز رشد ۳۹۴‌درصدی را نسبت به مدت مشابه ثبت کرده است. مالزی با سهم ارزشی ۹/ ۰درصدی و رشد ارزشی ۶۳‌درصد در رده بعدی قرار گرفته است. سنگاپور و هنگ‌کنگ هریک سهم ۸/ ۰درصدی را از کل واردات یازده‌ماهه در اختیار دارند. این در حالی است که واردات از سنگاپور افت ۱۹‌درصدی داشته و خرید کالا از هنگ‌کنگ با افزایش ۹۳‌درصدی روبه‌رو بوده است. اتریش و تایلند هریک با سهم ارزشی ۶/ ۰درصدی در انتهای این لیست جای گرفته‌اند. واردات از اتریش کاهش ۶‌درصدی داشته و از تایلند افزایش ۶۳‌درصدی را تجربه کرده است.

نمای واردات از همسایگان
۱۵ کشور همسایه در ۱۱‌ماهه امسال سهم ۴۹‌درصدی را از کل ارزش واردات ایران در اختیار گرفته‌اند و از نظر وزنی رشد ۶۵‌درصدی و از نظر ارزشی افزایش ۶۲‌درصدی را به ثبت رسانده‌اند. هند و چین نیز که دو مبدا مهم واردات ایران هستند در مجموع دارای سهم ۲۷‌درصدی از واردات یازده‌ماهه هستند، اما مجموع واردات از این دو کشور از نظر وزنی افت ۱۶‌درصدی داشته درحالی‌که از لحاظ ارزشی رشد ۱۶‌درصدی را به ثبت رسانده است. ارزیابی واردات از ۱۵کشور همسایه نشان می‌دهد امارات، ترکیه، روسیه، عراق و عمان بیشترین واردات را از میان این کشورهای همسایه به ایران داشته‌اند. پاکستان با سهم ارزشی ۵/ ۰درصدی و رشد ارزشی ۵۸‌درصدی در رده بعدی مبادی واردات ایران از بین کشورهای همسایه قرار گرفته است. قزاقستان، جمهوری‌آذربایجان و ترکمنستان هریک سهم ارزشی ۱/ ۰درصدی را از کل واردات یازده‌ماهه در اختیار دارند و به ترتیب رشد ارزشی ۵۷‌درصدی، ۶۶‌درصدی و ۶۴‌درصدی را ثبت کرده‌اند. ارمنستان و افغانستان نیز هریک با سهم اندک ۰۴/ ۰‌درصدی از کل واردات یازده‌ماهه به ترتیب رشد ارزشی ۲۰‌درصدی و افزایش ارزشی ۴۷۶‌درصدی را تجربه کرده‌اند. سهم ارزشی واردات از کویت ۰۳/ ۰درصد از کل ارزش واردات یازده‌ماهه بوده و رشد ارزشی ۹۴‌درصدی را نسبت به مدت مشابه سال‌قبل تجربه کرده است. سهم قطر نیز ۰۲/ ۰درصد از کل ارزش واردات است که رشد یک‌درصدی را از نظر ارزشی ثبت کرده است. واردات از بحرین هم رشد ۳۷۹‌درصدی را نسبت به یازده‌ماهه سال‌گذشته داشته و از عربستان هم هیچ کالایی به ایران صادر نشده است.

نمایی از تراز تجاری مثبت و منفی با شرکا
در گزارش سازمان توسعه تجارت شرکای با بیشترین تراز تجاری مثبت نیز معرفی شده‌اند. بیشترین تراز تجاری مثبت با کشورهای عراق (۷۱۷۲میلیون دلار)، افغانستان (۱۶۳۷میلیون دلار)، چین (۱۵۳۴‌میلیون دلار)، اندونزی (۹۴۰‌میلیون دلار)، ترکیه (۹۰۳‌میلیون دلار)، پاکستان (۸۷۷‌میلیون دلار)، تایلند (۴۲۰‌میلیون دلار)، غنا (۳۳۲‌میلیون دلار)، جمهوری‌آذربایجان (۳۱۴‌میلیون دلار) و ترکمنستان (۲۷۰‌میلیون دلار) رقم خورده است. همچنین تراز تجاری ایران با ارمنستان مثبت ۲۶۱‌میلیون دلار، با ازبکستان مثبت ۲۵۹‌میلیون دلار، با هند مثبت ۲۵۶‌میلیون دلار، با آفریقای‌جنوبی مثبت ۲۱۰‌میلیون دلار و با سوریه مثبت ۱۷۸‌میلیون دلار است. سهم ارزشی این ۱۵ کشور در صادرات ۹/ ۷۹‌درصد از کل صادرات یازده‌ماهه و در واردات ۴۱‌درصد از کل ارزش واردات این بازه زمانی بوده است. در مجموع تراز تجاری کشورهای نامبرده به مثبت ۱۵‌میلیارد و ۵۶۳‌میلیون دلار می‌رسد.

شرکای تجاری با بیشترین تراز تجاری منفی در بازه یازده‌ماهه امسال نیز در این گزارش شناسایی شده‌اند. بیشترین تراز تجاری منفی با امارات رقم خورده است (منفی ۱۰میلیارد و ۳۳۲‌میلیون دلار). سوئیس (منفی ۱۴۶۶‌میلیون دلار)، آلمان (منفی ۱۳۹۶‌میلیون دلار)، انگلیس (منفی ۹۶۲‌میلیون دلار)، روسیه (منفی ۹۱۰‌میلیون دلار)، هلند (منفی ۷۱۱‌میلیون دلار)، ایتالیا (منفی ۴۶۰‌میلیون دلار)، آرژانتین (منفی ۴۵۳‌میلیون دلار)، کره‌جنوبی (منفی ۴۳۴‌میلیون دلار) و برزیل (منفی ۳۹۰‌میلیون دلار) کشورهای بعدی با بیشترین تراز تجاری منفی هستند، پس از آن نیز هنگ‌کنگ با تراز تجاری منفی ۳۴۱‌میلیون دلار، مالزی با تراز تجاری منفی ۳۳۹‌میلیون دلار، سنگاپور با تراز تجاری منفی ۳۱۳‌میلیون دلار، اتریش با تراز تجاری منفی ۲۷۵‌میلیون دلار و فرانسه با تراز تجاری منفی ۲۱۷‌میلیون دلار قرار گرفته است. در مجموع ۱۵ کشور نام برده سهم ۱۳‌درصدی را از صادرات و سهم ۵۳‌درصدی را از واردات به خود اختصاص داده‌اند. تراز تجاری این کشورها نیز منفی ۱۸‌میلیارد و ۹۹۹‌میلیون دلار است.