باوجود ازسرگیری و افزایش مبادلات تجاری ایران با ترکمنستان اما بازارچه مرزی مشترک باجگیران با ترکمنستان واقع در شهرستان قوچان خراسان رضوی هنوز از برخی محرومیت‌ها و محدودیت‌ها رنج می‌برد.

استان خراسان رضوی دارای دو بازارچه مرزی مشترک با کشورهای افغانستان و ترکمنستان است. این استان با کشور ترکمنستان از طریق سه مرز رسمی سرخس، لطف آباد و باجگیران ارتباط دارد که باجگیران شهری در شهرستان قوچان است و فاصله آن تا مشهد حدود ۲۰۰ کیلومتر و تا عشق آباد ترکمنستان ۵۵ کیلومتر است.

گمرک مرزی باجگیران در نقطه صفر مرزی ایران و ترکمنستان، از قدیمی ترین گمرک های خراسان بزرگ با قدمتی بیش از ۱۰۰ سال به شمار می رود و نزدیکی به عشق آباد، پایتخت ترکمنستان، از مزیتهای آن است.

بازارچه مرزی مشترک باجگیران با ترکمنستان واقع در شهرستان قوچان خراسان رضوی پس از دو سال و نیم وقفه به‌واسطه محدودیت‌های کرونایی اعمال‌شده از طرف همسایه شمالی، شهریورماه امسال بازگشایی شد.

پایانه و بازارچه مرزی باجگیران در ۸۰ کیلومتری مرکز شهرستان قوچان و ۲۲۵ کیلومتری مشهد و همچنین در ۵۰ کیلومتری جنوب شهر عشق‌آباد پایتخت ترکمنستان قرار دارد.

شهر و بازارچه مرزی باجگیران در نقطهٔ صفر مرزی بین ایران و ترکمنستان قرار دارد و لذا به باراندازی بسیاری از تجار تبدیل‌شده است اما این روزها با رونق گرفتن تجارت با مشکلات دیگری روبرو شده است.

پیشینه تجارت

طی سال‌های ۹۰ و ۹۱ روزانه ۱۱۰ دستگاه کامیون حامل بار تجاری از مرز باجگیران به ترکمنستان می‌رفتند و ۲۰۵ دستگاه کامیون (بیشتر به شکل خالی) از این پایانه مرزی وارد ایران می‌شدند اما بر اساس محدودیت‌های مرزی کشور از شهریور سال ۱۳۹۱، این تعداد تردد تجاری به روزانه ۱۰ دستگاه کامیون با وزن بار کمتر از ۲۰ تن کاهش یافت.

همچنین طی سال‌های ۹۷ و ۹۸ روزانه حدود ۵۰۰ مسافر نیز از این مرز زمینی بین دو کشور ایران و ترکمنستان تردد داشتند که درنهایت به واسطه شیوع ویروس کرونا از روز چهارم اسفندماه ۱۳۹۸ هرگونه تردد مسافری و تجاری در این پایانه مرزی متوقف شد.

با فروکش کردن شیوع جهانی کرونا، مرز باجگیران اول خردادماه ۱۴۰۰ بازگشایی شد اما به‌جز هیئت‌های دیپلماتیک خبری از حضور مردم عادی و یا تجار در این منطقه نبود.

بازارچه مرزی مشترک باجگیران با ترکمنستان واقع در شهرستان قوچان خراسان رضوی درنهایت پس از برداشته شدن محدودیت‌های کرونایی اعمال‌شده از طرف همسایه شمالی، شهریورماه امسال بازگشایی شد.

رونق تجارت و کمبود غرفه برای فعالان اقتصادی

به‌تازگی مسئولان کشور ترکمنستان باعرضه تولیدات مواد غذایی کشورمان در بازارچه مرزی باجگیران شهرستان قوچان در خراسان رضوی برای ورود این اقلام به کشورشان موافقت کردند که به‌ویژه این موقعیت برای شهرستان‌هایی مانند قوچان که قطب تولید لبنیات است بسیار حائز اهمیت بوده است.

باوجوداینکه بازارچه مرزی باجگیران مدتی است که رونق گرفته اما متأسفانه کمبود غرفه برای فعالیت حالا بیش از مشکلی در این بازارچه جلوه می‌کند.

مدیر بازارچه مرزی باجگیران دراین‌باره اظهار می‌کند: از دوم شهریورماه و زمان بازگشایی بازارچه باجگیران تاکنون تراز تجاری آن مثبت بوده و فعالیتش رونق گرفته است، به‌طوری‌که از آن تاریخ تاکنون ۷۳۵ هزار و ۶۰۴ دلار کالا به وزن ۳۰۴ تن و ۶۱۸ کیلوگرم از این بازارچه صادرشده است که عمده آن فرش ماشینی، موکت، شوینده، منسوجات شامل حوله و روتختی و روفرشی، قابلمه و برخی مواد غذایی به میزان کاملاً محدود بوده است.

علی رحمتی، میزان واردات کالا به بازارچه مرزی باجگیران از دوم شهریورماه تاکنون را ۱۸۱ هزار و ۵۵۷ دلار به وزن ۴۰ تن و ۳۴۶ کیلوگرم ذکر و بیان کرد: همان شش قلم کالای وارداتی که دولت ایران برای مرزنشینان مجاز اعلام کرده و شامل روفرشی، پارچه متقال و لی و نخی، انواع حوله و پتوهای مسافرتی است، به بازارچه وارد می‌شود، که روزانه ۲۰۰ نفر و هر نفر تا سقف ۲۰۰ دلار می‌توانند از محل واردات کالا به بازارچه سود ببرند.

وی اظهار داشت: کل گستره بازارچه مرزی باجگیران حدود یک هکتار است که از این میزان دو هزار مترمربع توسط مرزنشینان در قالب ۳۴ غرفه اشغال‌شده که همه آن‌ها فعال است و با توجه به بازگشایی بازارچه باجگیران، هم‌اینک بیش از ۳۰۰ نفر متقاضی غرفه در بازارچه هستند که فضای لازم برای اختصاص به آن‌ها وجود ندارد، اگر هم هر یک از غرفه‌های موجود را به سه متقاضی اختصاص دهیم، بازهم تنها جوابگوی نیمی از متقاضیان خواهد بود.

مدیر بازارچه مرزی باجگیران گفت: غرفه داران بازارچه همه از اهالی باجگیران هستند، بیکاری در باجگیران بالا است، هنوز محدودیت‌های مرزی ترکمنستان در مرز باجگیران به‌صورت کامل برداشته نشده است که می‌توان با توسعه بازارچه و بازگشایی بخش کامیونی و مسافری گمرک، میزان بیکاری در این منطقه را کاهش داد.

محدودیت‌های تجاری

کاهش محدودیت‌های گمرکی ترکمنستان در مرز باجگیران، تنها به فعالیت در بازارچه مرزی آن اختصاص دارد و هنوز بخش تردد کامیونی و مسافری این گمرک با محدودیت مواجه است.

گفتنی است تاکنون ترکمنستان درهای مرزی خود را در اینچه برون، سرخس و لطف‌آباد به روی ایران گشوده و در باجگیران فقط بازارچه مرزی بازگشایی‌شده است، اما هنوز تردد کامیونی در مرز باجگیران انجام نمی‌شود و محدودیت‌های اعمال‌شده از سوی ترکمنستان پابرجاست.

در همین راستا مسئول هماهنگی بازارچه‌های مرزی استانداری خراسان رضوی اظهار می‌کند: بازارچه مرزی باجگیران در ۲ سوی مرز ایران و ترکمنستان ۳۰ غرفه دارد که ۲۰ غرفه آن در بخش ایران بازار واقع‌شده است.

رضا حقیقی می‌گوید: تا پیش از شیوع کرونا ارزش مبادلات مرزی در بازارچه مرزی باجگیران کمتر از سه میلیون دلار بوده و اهمیت این بازارچه بیشتر اشتغال‌زایی محلی و مبادلات مرزی شامل اقلام مصرفی غیر یارانه‌ای است و جمعیت ترکمنستانی به‌عنوان گردشگر مایحتاج خود را از این پایانه تأمین کرده است.

وی هم‌چنین در خصوص موضوع «پذیرش خالی بار» از این مرز به‌عنوان پیشنهاد استان خراسان رضوی به وزارت راه و شهرسازی اعلام‌شده است تا در نشست کمیته مشترک اقتصادی دو کشور ایران و ترکمنستان مطرح شود که در صورت تحقق آن، موضوع به نفع تجار و بازرگانان هر دو طرف تمام خواهد شد.

حقیقی در تشریح این پیشنهاد گفت: بر اساس این طرح ناوگان حمل‌ونقل و ترانزیتی که برای را از ایران به سمت ترکمنستان می‌برد، وقتی خالی به ایران بازمی‌گردد دیگر مجبور نخواهد بود حتماً از مرز سرخس یا درگز وارد ایران شود بلکه می‌تواند از مرز باجگیران نیز استفاده کند که تحقق این مهم مصرف سوخت و قیمت تمام‌شده کالای صادراتی را کاهش خواهد داد.

وی افزود: اگر بتوان این پیشنهاد را در مرز باجگیران محقق کرد، روزانه حداقل ۳۰۰ خودرو وارد باجگیران می‌شوند و در رونق این منطقه تاثیر گذار خواهد بود.

ضرورت توجه به باجگیران

نماینده مردم قوچان و فاروج در مجلس شورای اسلامی نیز باتاکید بر این موضوع که زیرساخت‌های باجگیران بسیار ضعیف است اظهار می‌کند: قبل از مرز باید به فکر توسعه پشت مرز باشیم و الان منطقه باجیگران به شدت مظلوم واقع‌شده است البته در سفر فروردین ماه رییس جمهور به خراسان رضوی موضوع گاز کشی باجگیران مطرح شد که باوجود مرز مهم باجگیران وجود شهری ضعیف در منطقه قابل قبول نیست.

علی آذری با اشاره به اینکه از طریق مرز باجگیران پایتخت‌های ۲ کشور از مسیر زمینی به هم نزدیک می‌شوند و می‌توان ارتباطات بیشتری برقرار کرد یادآور می‌شود: مدیریت مرزها باید به گونه ای انجام شود که برای توسعه کشور راهگشا باشد و در همین راستا باید از ظرفیت مرز باجگیران در حوزه توسعه شهرستان قوچان و استان خراسان رضوی بهره گرفت.

وی ابراز می‌کند: یکی از موفقیت‌های دولت در حوزه روابط با ترکمنستان ورود به پیمان شانگهای بود که معتقدیم مرز باجگیران باب ورود کشور به پیمان شانگهای بوده است.

آذری افزود: قبلا دنبال پیمان های دیگری مثل برجام بودیم اما با رویکرد جدید دولت مبنی بر توسعه روابط با کشورهای همسایه و منطقه، توافق برای پیوستن به شانگهای محقق شد و همین موضوع اهمیت بازگشایی بخش تجاری و بازارچه مرزی باجیگران را دوچندان کرده است.

تاریخچه بازارچه رسمی

بازارچه مرزی باجگیران نیز به عنوان تنها بازارچه رسمی بین دو کشور ایران و ترکمنستان، به دنبال فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال یافتن جمهوری های آسیای میانه در سال ۱۳۷۵ تاسیس شد، این بازارچه با بازارچه گودان در ترکمنستان به صورت کاملا مشترک و قرینه با غرفه ها و سطح دسترسی یکسان فعالیت دارند.

تاریخ مبادلات تجاری در باجگیران به زمان استقرار شوروی سابق بازمی گردد، پس از فروپاشی شوروی و استقلال ترکمنستان، فعالیت های صادراتی و ترانزیتی در باجگیران با ترکمن ها ادامه یافت اما دولت ترکمنستان در سال ۱۳۹۰ با استناد به پروتکل ۸ نوامبر ۱۹۶۸ میلادی برخی محدودیت های ترانزیتی در گمرک باجگیران ایجاد کرد و این موضوع مشکلاتی را در صدور کالا به ترکمنستان و کشورهای آسیای میانه برای ایران به وجود آورد، که با شیوع کرونا در سال ۱۳۹۸، ترکمنستان محدودیت های جدیدی اعمال کرد و این وضعیت، گمرک و بازارچه باجگیران را عملا به حالت تعطیل درآورد.

گمرک و بازارچه باجگیران تا شهریور امسال تقریبا تعطیل بودند و تردد مسافری و کالایی زیادی در این دو بخش انجام نمی گرفت تا اینکه با رایزنی های دولت جمهوری اسلامی ایران و تلاش مسوولان، کشور همسایه به کاهش محدودیت های خود در مرز با ایران رضایت داد که این امر منجر به بازگشایی این بازارچه شد.

منبع: بازار