ترکمنستان را دروازه تجارت با کشورهای آسیای مرکزی خوانده‌اند؛ تجارتی که در دوره پساکرونا با چشم‌انداز روشنی آغاز شد اما در ادامه با چالش‌های ترانزیتی در خاک ترکمنستان، که به تدریج خود را نمایان کرد، به مشکل برخورد.

ترکمنستان از جنوب با استانهای خراسان رضوی و گلستان و از شرق دریای خزر با کشورمان دارای مرز خشکی و دریایی است، از طرفی بندر “ترکمن‌باشی” این کشور پذیرای کشتی های تجاری کشورهای منطقه است.

ترکمنستان دارای چهار گذرگاه مرزی زمینی با ایران شامل سرخس، لطف آباد، باجگیران (در خراسان رضوی) و اینچه برون (در گلستان) است که عمده ترددهای تجاری ریلی و جاده ای به ترتیب از طریق سرخس، اینچه برون و لطف آباد انجام می شود.

تردد ناوگان ترانزیت ورودی و خروجی از مرزهای مشترک ایران با ترکمنستان به مقصد کشورهای آسیای مرکزی در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال قبل از آن به ترتیب ۵۶ و ۷۰ درصد افزایش داشته است.

ترکمنستان به واسطه همین موقعیت جغرافیایی، پذیرای ناوگان ترانزیتی به مقصد کشورهای قرقیزستان، تاجیکستان، قزاقستان، ازبکستان و حتی چین است.

این کشور در دوره کرونا نیز محدودیت هایی را در مرزهای خود با ایران و دیگر کشورها، برای ترددهای مرزی، از جمله برای رانندگان اعمال کرد و از در همین راستا شیوه غیرمعمول “تعویض یدک” را جایگزین حمل مستقیم بار ترانزیتی کرد، یعنی کامیون‌های ایرانی، باید یدک (بار) خود را تحویل کشنده ترکمنستانی می دادند تا به مقصد رسانده شود.

خوشبختانه پارسال با فروکش کردن کرونا و مطابق توافقات دوجانبه، شاهد رونق ترانزیت و ترددهای مرزی بودیم چنانکه مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده ای خراسان رضوی اظهار داشت: تردد ناوگان ترانزیتی ورودی و خروجی از سه پایانه مرزی فعال استان در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال قبل از آن ۴۸ درصد افزایش یافت.

جعفر شهامت افزود: در سال ۱۴۰۱ باتوجه به رفع محدودیت های کرونایی و افزایش ظرفیت پذیرش ناوگان و نیز پیگیری های صورت گرفته، بیش از ۳۱۴ هزار دستگاه کامیون حامل چهار میلیون و ۳۰۲ هزار تن بار صادراتی، وارداتی و ترانزیتی از سه پایانه مرزی دوغارون، لطف آباد و سرخس بین ایران و ترکمنستان تردد داشته اند.

وی گفت: تردد ناوگان ترانزیت ورودی و خروجی از مرزهای مشترک با ترکمنستان به مقصد کشورهای آسیای مرکزی در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال قبل از آن به ترتیب ۵۶ و ۷۰ درصد افزایش داشته است.

مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده ای خراسان رضوی گفت: باتوجه به هدف گذاری های صورت گرفته در سال گذشته، مبنی بر ازسرگیری ترددهای حمل یکسره به ترکمنستان و دیگر کشورهای آسیای مرکزی در قالب توافقات کمیته مشترک حمل و نقل جاده ای و نیز بازگشایی مجدد مرز باجگیران، روند افزایشی در کلیه رویه های حوزه حمل و نقل بین المللی استان در سال جدید ادامه خواهد داشت.

حمل یکسره بار از خاک ترکمنستان پرهزینه و خطرناک

رانندگان ایرانی تمایلی به عبور از خاک ترکمنستان ندارند، زیرا احتمال آن وجود دارد که طرف ترکمنستانی، راننده یا ناوگان ایرانی را صرفا به دلیل همراه داشتن یک قرص استامینوفن و یا موارد دیگر، مدتها نگه دارد.

با این حال عضو هیات مدیره انجمن شرکتهای حمل و نقل بین المللی خراسان رضوی با انتقاد از حمل یکسره بار گفت: ترانزیت بار از مرزهای شمالی استان به صورت حمل یکسره از خاک ترکمنستان به دیگر کشورهای آسیای مرکزی در مقایسه با دیگر روشهای حمل، پرهزینه است.

ابراهیم عطایی افزود: در حال حاضر ترانزیت کالا از بندرعباس و از طریق گذرگاه های مرزی سرخس و لطف آباد خراسان رضوی با ترکمنستان به مقصد ازبکستان بین چهار هزار و ۲۰۰ تا چهار هزار و ۵۰۰ دلار هزینه برمی‌دارد.

وی گفت: این در حالی است که هزینه انتقال همان کالا از بندرعباس تا مرز سرخس خراسان رضوی ۵۷۰ دلار و در ادامه انتقال بار توسط ناوگان ترکمنستانی یا ترانشیپمنت مرزی و سپس حمل تا تاشکند، پایتخت ازبکستان، هزار و ۷۰۰ دلار است.

این فعال حوزه حمل و نقل بین المللی کالا اظهار داشت: محاسبه و مقایسه رقم های فوق نشان می دهد حمل یکسره بار از بندرعباس تا تاشکند در مقایسه با ترانشیپمنت مرزی کالا در سرخس و انتقال با ناوگان ترکمن دست کم ۲ هزار دلار گران تر است.

عطایی اظهار داشت: علاوه بر گران بودن مسیر یاد شده، رانندگان ایرانی تمایلی به عبور از خاک ترکمنستان ندارند، به عنوان نمونه احتمال آن وجود دارد که طرف ترکمنستانی، راننده یا ناوگان ایرانی را با قیمت حدود ۶۰ میلیارد ریال، صرفا به دلیل همراه داشتن یک قرص استامینوفن و یا موارد دیگر، مدتها نگه دارد.

وی گفت: دلایل ذکر شده موجب شده شرکتهای حمل و نقل و البته صاحبان بار همچون دوره همه‌گیری کرونا و محدودیت‌های مرزی، خواهان حمل کالا به صورت تعویض یدک و یا ترانشیپمنت مرزی بار با ناوگان ترکمن باشند.

جواد رخشانی و محمد صباغی از مدیران شرکتهای حمل ونقل بین المللی خراسان رضوی نیز از اعمال محدودیت تردد برای ناوگان ترانزیتی در مرز سرخس گلایه کرده و  گفتند: اعمال محدودیت در تردد ناوگان ترانزیتی به صورت تعویض یدک، موجب معطلی و خواب کامیون های تجاری تا ۹ شب در این پایانه مرزی شده است.

اعلام کنار گذاشتن شیوه تعویض یدک از هفت ماه پیش

با لغو محدودیت‌های کرونا از شهریورماه پارسال به گمرک ابلاغ شد دیگر تردد ناوگان به صورت تعویض یدک صورت نگیرد و حمل بار از مرز سرخس به شکل ترانشیپمنت یا حمل یکسره باشد.

سرپرست اداره کل گمرک سرخس در پاسخ به این انتقادات گفت: در دوره کرونا به دلیل اعمال محدودیت‌های مرزی، رانندگان اجازه ورود به ترکمنستان را نداشتند و لذا جابه‌جایی بار با تعویض یدک یا همان سپردن بار تریلی به رانندگان ترکمنستان انجام می شد.

علی اکبر کیانی علی آباد افزود: اما با لغو محدودیت‌های کرونا از شهریورماه پارسال به گمرک ابلاغ شد دیگر تردد ناوگان به صورت تعویض یدک صورت نگیرد و حمل بار از مرز سرخس به شکل ترانشیپمنت یا حمل یکسره باشد.

وی بیان داشت: وقتی محدودیت‌های کرونا به صورت رسمی برداشته شده و هیچ منع قانونی برای ورود ناوگان به ترکمنستان وجود ندارد، دیگر جابه‌جایی مرزی بار به صورت تعویض یدک معنی ندارد و کامیون ها باید طبق رویه قانونی تردد داشته باشند.

حمل یکسره بار اولویت راهداری خراسان رضوی برای تجارت مرزی

رییس اداره ترانزیت راهداری و حمل و نقل جاده ای خراسان رضوی نیز گفت: طبق توافقنامه کمیته مشترک حمل و نقل بین‌المللی جاده‌ای با ترکمنستان در اسفندماه پارسال، اولویت حمل کالای تجاری از مرزهای سرخس و لطف‌آباد، “حمل یکسره” کالا توسط ناوگان ایرانی است.

نصیر برادران افزود: مطابق توافقنامه بین ایران و ترکمنستان که در اسفندماه ۱۴۰۱ در مشهد صورت گرفت، طرفین بر ضرورت افزایش سهم حمل و نقل یکسره در جایگزینی با شیوه های قبلی تعویض یدک و ترانشیپمنت کالا تأکید کرده و مراتب آمادگی خود را در این خصوص اعلام کرده اند.

طبق توافقنامه کمیته مشترک حمل و نقل بین‌المللی جاده‌ای با ترکمنستان در اسفندماه پارسال، اولویت حمل کالای تجاری از مرزهای سرخس و لطف‌آباد، “حمل یکسره” کالا توسط ناوگان ایرانی است.

وی بیان کرد: از بهمن سال گذشته و در پی رفع محدودیت های ناشی از کرونا برای تردد رانندگان ایرانی در خاک ترکمنستان، اولویت تردد ناوگان تجاری به صورت حمل یکسره اعلام و با تصمیم کمیته هماهنگی مرز برای حمل یدک یا ترانشیپمنت کالا در پایانه مرزی سرخس محدودیت تعیین شد تا شرکتهای حمل و نقل رویه قانونی حمل یکسره را در پیش بگیرند.

تاجر در انتخاب شیوه حمل، آزاد است

با این حال عضو هیات مدیره انجمن شرکتهای حمل و نقل بین المللی خراسان رضوی بیان داشت: مطابق قواعد جهانی در حمل و نقل بین المللی، تاجر و فورواردر (شرکت حمل کننده کالا) باید بتواند به شیوه های مختلف شامل حمل مستقیم یا ترانشیپمنت، کالای خود را جابه‌جا کند و محدودسازی ترانشیپمنت حمل کالا از مرزهای سرخس و لطف آباد از سوی مسوولان مرزی استان در مجموع عبور کالای آسیای مرکزی از مسیر ایران را با مشکل مواجه خواهد کرد.

عطایی بیان داشت: در حالی که مسیر ترانزیتی ایران به آسیای مرکزی امن و ارزان ترین مسیر جاده ای موجود است، محدودیت‌های مرزی اعمال شده موجب می شود بازرگانان به فکر تغییر مسیر ترانزیت کالایشان از خاک ایران بیفتند.

وی گفت: هم اینک ناوگان ترانزیتی ترکیه کالای خود به مقصد آسیای مرکزی را از خاک جمهوری آذربایجان و مسیر رو- رو دریای خزر به بندر ترکمن باشی منتقل می کند و ناوگان ترکمنستانی بار را تا کشور مقصد حمل می کند، که بعیدنیست تجار این مسیر را جایگزین مسیر جاده ای ایران کنند.

پذیرش بار ترانزیتی در قالب تعویض یدک همچنان انجام می شود

پیگیری از سایر فعالان تجارت بین المللی و دست اندرکاران دستگاه دیپلماسی در خراسان رضوی نشان می دهد دریافت هزینه گزاف از ناوگان ترانزیتی عبوری از ترکمنستان به ایران خلاصه نمی شود، حتی برخی کشورها برای عبور ترانزیتی هزینه بیشتری از ناوگان ایرانی پرداخت می کنند.

بر اساس اعلام فعالان حمل و نقل، هم اکنون ناوگان ترانزیتی ترکیه از مرزهای غربی وارد کشور شده و کالای مصرفی خود را از طریق لطف آباد و سرخس به ترکمنستان و دیگر کشورهای آسیای مرکزی انتقال می دهند.

فعالان حمل ونقل می گویند که ناوگان ترکیه ای با وجود همین هزینه ها باز هم کالای خود را به شکل ترانزیت یکسره به ترکمنستان حمل می کنند.

دریافت هزینه گزاف از ناوگان ترانزیتی عبوری از ترکمنستان به ایران خلاصه نمی شود، حتی برخی کشورها برای عبور ترانزیتی هزینه بیشتری از ناوگان ایرانی پرداخت می کنند.

با توجه به نقدهای مطرح شده از طرف بخش خصوصی، رییس اداره ترانزیت اداره کل راهداری و حمل و نقل جاده ای خراسان رضوی گفت: نظر به مطالبه شرکتهای حمل و نقل بین المللی کالا و جلوگیری از بروز مشکل و معطلی ناوگان و روان سازی تردد در مرز سرخس، با هماهنگی های صورت گرفته مقرر شد عملیات تعویض یدک و ترانشیپمنت در منطقه ویژه اقتصادی سرخس همچنان صورت گیرد.

نصیر برادران خاطرنشان کرد: در عین حال ناوگان ترانزیتی که قصد تردد به صورت حمل یکسره به ترکمنستان و یا سایر کشورهای آسیای مرکزی از مرز سرخس را دارند در اولویت خروج نسبت به فرآیندهای تبادل یدک و ترانشیپمنت هستند تا به تدریج با افزایش حمل یکسره کالاهای ترانزیتی به آسیای مرکزی همانند دوران قبل از کرونا، موجبات افزایش سهم ناوگان ایرانی در ترانزیت و توسعه بیشتر فعالیت های اقتصادی فراهم شود.

منبع: ایرنا

رئیس شرکت ملی پخش فرآورده‌‌‌های نفتی ناحیه گنبد کاووس گفت: میزان موجودی فرآورده در باک کامیون‌‌‌هایی که امکان تردد از پایانه‌‌‌های مرزی استان گلستان و به‌ویژه مرز اینچه‌‌‌برون را دارند با دستگاه‌های الکترونیک‌سنجیده می‌شود.

هادی قزلسفلی در نشستی خبری که در محل گمرک اینچه‌‌‌برون برگزار شد، اظهار کرد: کامیون‌‌‌ها با مقاصدی که انتخاب می‌کنند حق حمل مقداری سوخت را دارند و با توجه به اینکه خارج از مرز ایران سوخت قیمت بالایی دارد از این رو ما‌به‌التفاوت سوختی که در آن طرف مصرف می‌کنند از آنها دریافت می‌شود. وی افزود: این ما‌به‌التفاوت که با دستگاه‌های الکترونیک محاسبه و دریافت می‌شود برای پیشگیری از قاچاق سوخت یا فروش سوخت در آن طرف مرزهاست. رئیس شرکت ملی پخش فرآورده‌‌‌های نفتی ناحیه گنبد کاووس اظهار کرد: طبق قانون و دستور العمل‌‌‌های ابلاغی شرکت پخش فرآورده‌‌‌های نفتی در استان‌‌‌های مرزی باید نسبت به ایجاد جایگاه کنترل سوخت در باک خودروهای ترانزیتی اقدام و مبلغ سوخت موجود در باک خودروهای خارجی عبوری از مرز کشور را اخذ کنند.

وی ادامه داد: استقرار در نقطه صفر مرزی و اطلاع از قیمت فرآورده در نخستین جایگاه کشور همسایه (ترکمنستان) و بررسی و مصوب کردن نرخ پیشنهادی فروش فرآورده‌‌‌های نفتی (کنترل باک) در نقطه صفر مرزی به صورت یک‌ماهه از مهم‌ترین اقدامات شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه گلستان است.

رئیس شرکت پخش فرآورده‌های نفتی شهرستان گنبدکاووس از رصد ۶۵ هزار و ۱۴۷ دستگاه خودرو در ایستگاه کنترل باک مرز اینچه‌برون خبر داد و گفت: تاکنون ۲۳ میلیون و ۲۳۴ هزار و ۷۳ لیتر فرآورده کنترل شده است.

گزارش واصله با موضوع اقدامات اخیر دولت ترکمنستان در کاهش عوارض ترانزیتی و تعیین مسیرهای ورود و تردد به این کشور 

شایان ذکر است رفتار تعرفه ای و فرایندهای محدود کننده مرزی از سوی ترکمنستان از جمله چالش های ترانزیت در منطقه در مسیر ایران به ترکمنستان و نیز در کریدورهای اکو تلقی شده است که امید است با این تحولات از مشکلات کاسته شود.

اقدامات اخیر

نایب رئیس هیات مدیره انجمن صنفی شرکت‌های حمل و نقل بین‌المللی خراسان رضوی گفت: به طور کلی هم اکنون ترانزیت به ترکمنستان مانند گذشته صورت می‌گیرد، یعنی کامیون‌های ایرانی محموله را تا مرکز لطف آباد و سرخس حمل و از آنجا با کامیون ترکمن بار را به مقصد مورد نظر چه داخل کشور ترکمستان یا کشورهای آسیای میانه بار حمل می‌کنند و تنها طی رزوهای آتی می‌توان در خصوص رفع مشکل نظر داد.

تجارت بین ترکمنستان و ایران با ورود کامیون های ایرانی از طریق پایانه مرزی سرخس از اول ژوئن ۲۰۲۲رونق خواهدگرفت.

تجارت بین ترکمنستان و ایران از طریق پایانه مرزی سرخس از اول ژوئن ۲۰۲۲ از سر گرفته می‌شود.

به منظور استفاده موثر از کریدورهای حمل‌ونقل بین‌المللی ترکمنستان و افزایش حجم حمل‌ونقل بین‌المللی، از اول ژوئن ۲۰۲۲، خودروهای خارجی به همراه رانندگان مجاز به تردد از مرز سرخس – فاریاب – سرخس هستند.

از این پس ترکمنستان به کامیون‌های ایرانی اجازه عبور از خاک خود تا ازبکستان را می‌دهد. پیش از این، کامیون‌های ایرانی و در زمان شیوع کرونا می‌توانستند از طریق «اینچه برون» وارد خاک ترکمنستان شوند و از آنجا کالاها با خودروهای ترکمنستانی برای انتقال به مقصد بارگیری می‌شد.

از ماه آینده کامیون‌های ایران و رانندگان آنها با رعایت الزامات لازم می‌توانند از خاک ترکمنستان تردد کنند.

خاطر نشان می‌شود که پایانه مرزی سرخس در استان خراسان رضوی در شمال شرق ایران و در مرز مشترک با ترکمنستان قرار دارد.