خراسان رضوی از شمال و شمال شرق دارای ۵۳۲ کیلومتر مرز مشترک با کشور ترکمنستان است و گذرگاه مرزی “لطف‌آباد” شهرستان درگز در ۹۰ کیلومتری جنوب عشق‌ آباد، پایتخت ترکمنستان از موقعیت تجاری و به ویژه ترانزیتی خوبی برخوردار است، از سویی فاصله این گمرک و پایانه مرزی با شهر درگز در شمال خراسان رضوی ۲۲ کیلومتر و تا مشهد ۲۹۶ کیلومتر است.

نقطه قوت این مرز زمینی جابه جایی انبوه کالای ترانزیتی از بنادر جنوبی و مرز ترکیه به ترکمنستان و دیگر کشورهای آسیای مرکزی است.

در مجموع طی سال ۱۴۰۱ بیش از ۹۵ هزار دستگاه کامیون حامل یک میلیون و ۳۷۱ هزار تن بار صادراتی، وارداتی و ترانزیتی از این مرز زمینی تردد داشته که با توجه به رفع بیشتر محدودیت های تردد از تیرماه ۱۴۰۱، این رقم در مقایسه با سال پیش از آن ۴۶ درصد افزایش یافته است.

رونق ترددهای تجاری و مسافری

پارسال بیش از ۳۲ هزار دستگاه کامیون حامل ۶۲۴ هزار تن کالای ترانزیتی خروجی و ۱۵ هزار دستگاه کامیون حامل ٣۴١ هزار تن کالای ترانزیتی ورودی از مرز زمینی لطف آباد عبور کرده اند که این میزان تردد رشدی ۱۴۵ درصدی را در مقایسه با سال ۱۴۰۰ نشان می دهد و این رونق، موید ظرفیت بالای جنبه ترانزیتی مرز لطف آباد است.

در ادامه رفع محدودیت هایی کرونایی از سوی کشور ترکمنستان، مدیر پایانه مرزی لطف آباد درگز به تغییرات قابل توجه در ترددهای مسافری در این مرز اشاره کرد و گفت: ورود و تردد اتباع ترکمنستانی از این پایانه مرزی به کشور طی سال گذشته در مقایسه با سال ۱۴۰۰ حدود ۱۷ برابر شده است.

محسن رکنی افزود: رونق و جهش ۱۷ برابری در ورود مسافران خارجی از این پایانه مرزی با ترکمنستان طی سال ۱۴۰۱ در مقایسه با سال قبل از آن، پس از رفع محدودیت های کرونایی محقق شد.

وی ادامه داد: سال گذشته ۲ هزار و ۷۰۵ مسافر ترکمنستانی از طریق پایانه مرزی لطف آباد وارد ایران شده اند حال آن که این رقم در سال ۱۴۰۰ تنها ۸۱ مسافر بوده است.

مدیر پایانه مرزی لطف آباد درگز در خراسان رضوی گفت: از نیمه سال گذشته و در دوران پساکرونا، با تعاملات صورت گرفته، محدودیت های کرونایی ترکمنستان برای ورود مسافر به خاک جمهوری اسلامی ایران برداشته شد و از طرفی مجوز برای ورود مسافران از این مرز به ترکمنستان نیز از نیمه اسفندماه گذشته توسط ترکمنستان صادر شد.

روند رو به رشد تردد مسافر از مرز لطف آباد تا بدانجا پیش رفت که حتی موضوع گردشگری سلامت و درمان بیماران ترکمنستانی در بیمارستان امام خمینی (ره) درگز را نیز مطرح کرد.

آذرماه پارسال فرمانداری درگز از راه اندازی بخش توریسم درمانی بیمارستان امام خمینی (ره) درگز خبر داد که بر این اساس هر ماه چند بیمار ترکمنستانی در بخش ویژه توریسم درمانی بیمارستان درگز بستری شده و یا به بیمارستان های مشهد ارجاع داده می شوند.

لطف آباد و سابقه درخشان تجارت چمدانی

اما مسوولان گمرک لطف آباد به ظرفیت مغفول مانده تجارت مسافری از این مرز اشاره می کنند.

سرپرست گمرک لطف‌آباد شهرستان درگز خراسان رضوی با اشاره به رشد ۴۵ درصدی تجارت مرزی در سال ۱۴۰۱ اظهار داشت: این رشد تجارت نتیجه تغییر نگاه مثبت ترکمنستان طی سال گذشته در مرزهای گمرکی با ایران به ویژه مرز لطف آباد بوده است که حاصل دیپلماسی فعال اقتصادی و گمرکی دولت سیزدهم است.

قربان کریمی اضافه کرد: ترکمن ها در سالهای ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۸ در گمرک لطف آباد همکاری خوبی با ایران نداشتند که ضمن مقایسه رفتار طرف خارجی در آن دوره با حال حاضر، باید گفت که تغییر نگاه و رفتار همسایه شمالی در مرزهای مشترک با ایران مثبت است و باید از این فرصت بهره گرفت.

وی ارزش سالانه تجارت بین المللی در مرز لطف‌آباد را بیش از چهار میلیارد دلار عنوان کرد و گفت: با نگاهی به سابقه تجارت در این مرز باید خاطرنشان کرد که در سال ۱۳۹۵ در این مرز ۲۵ میلیون دلار صادرات چمدانی صورت گرفت و از این حیث لطف آباد رتبه نخست صادرات چمدانی به آسیای مرکزی را از آن خود کرده بود.

سرپرست گمرک لطف‌آباد اضافه کرد: در آن سالها هر مسافر می توانست تا هزار دلار کالا با خود به ترکمنستان ببرد و تنها محدودیت؛ حمل کالاهای اساسی مانند آرد و اقلام این چنینی بود.

کریمی اضافه کرد: البته در ابتدای سال جدید با توجه به توافقات دوجانبه صورت گرفته روند جابه جایی مسافر در این مرز رونق گرفته است و اگر مسافری بخواهد کالای ایران را با خود به ترکمنستان ببرد با محدودیتی مواجه نیست و حمل کالای ایرانی به ترکمنستان با برنامه و تعرفه بسیار مناسبی در مرز لطف آباد انجام خواهد شد.

تجارت مسافری پیش درآمد بازارچه مرزی

معاون سیاسی و امنیتی فرماندار درگز نیز گفت: طی سالهای قبل و پیش از قطع ارتباط ترکمنستان و لغو صدور روادید، طبق توافقات دوجانبه برای ساکنان محلی و اهالی درگز پروانه گذر مرزی برای تردد ۱۵ روزه در ترکمنستان صادر می شد و شهروندان ایرانی سفری راحت و ارزان تر از درگز به مشهد را به کشور ترکمنستان انجام می دادند که همین مساله زمینه تجارت چمدانی را فراهم می کرد.

صولت دولتیان افزود: متاسفانه این روادید مرزی در سالهای پیش از شیوع کرونا توسط دولت ترکمنستان به صورت یکجانبه لغو شد، هر چند امروز نیز خواهان برقراری روابط مرزی و تجارت چمدانی مانند گذشته هستیم اما معتقدیم با نیاز مبرم لطف آباد، راه اندازی بازارچه مرزی مانند بازارچه مرزی باجگیران قوچان با ترکمنستان است.

وی گفت: در عین حال تا زمانی که توافقات پرفراز و نشیب با همسایه شمالی از طریق نهادهای دیپلماتیک دو کشور بررسی و اجرایی شود، حداقل نیازمند برقراری تجارت چمدانی و مسافری در مرز لطف آباد هستیم.

بر اساس پیگیری های صورت گرفته از استانداری خراسان رضوی و دفتر نمایندگی وزارت خارجه در استان، علاوه بر مرز لطف آباد، راه اندازی بازارچه مرزی در مرز سرخس و نقطه دیگر مرزی در شهرستان کلات با ترکمنستان نیز از سوی مسوولان محلی و دستگاه دیپلماسی کشور در حال پیگیری است اما ظاهرا ترکمنستان تاکنون برای راه اندازی بازارچه مرزی دیگری در طول مرز خود با خراسان رضوی متقاعد نشده است.

محمد بهشتی منفرد  افزود: این تصمیم مهم که سبب ورود تولیدات غذایی کشورمان از این بازارچه مرزی می شود در پی رایزنی ها و تلاشهای سفارت ایران در عشق آباد مرکز ترکمنستان اتخاذ شده است.

وی گفت: البته شرط مهم برای صادرات این اقلام، استاندارد بودن و داشتن تاییده های لازم بهداشتی معمول برای صادرات است که طبیعتا از سوی مرزنشینان همچون گذشته رعایت خواهد شد.

بر اساس اعلام مسوول هماهنگی بازارچه های مرزی استانداری خراسان رضوی؛ بازارچه مرزی باجگیران در ۲ سوی مرز ایران و ترکمنستان ۳۰ غرفه دارد که ۲۰ غرفه آن در بخش ایرانی بازار واقع شده است.

رضا حقیقی اظهار داشت: تا پیش از شیوع کرونا ارزش مبادلات مرزی در بازارچه مرزی باجگیران کمتر از سه میلیون دلار بوده و اهمیت این بازارچه بیشتر اشتغال زایی محلی و مبادلات مرزی شامل اقلام مصرفی غیریارانه ای است و جمعیت ترکمنستانی به عنوان گردشگر مایحتاج خود را از این پایانه تامین کرده است.

بازارچه مرزی مشترک باجگیران با ترکمنستان واقع در شهرستان قوچان خراسان رضوی پس از دو سال و نیم وقفه بواسطه محدودیتهای کرونایی اعمال شده از طرف همسایه شمالی، شهریور ماه امسال بازگشایی شد.

پایانه و بازارچه مرزی باجگیران در ۸۰ کیلومتری مرکز شهرستان قوچان و ۲۲۵ کیلومتری مشهد و همچنین در ۵۰ کیلومتری جنوب شهر عشق آباد پایتخت ترکمنستان قرار دارد.

شهر و بازارچه مرزی باجگیران در نقطهٔ صفر مرزی بین ایران و ترکمنستان قرار دارد.