اجرای طرح حمل یکسره ناوگان ترانزیتی ایرانی به ترکمنستان و سایر کشورهای آسیای میانه از اول آبان
افزایش سهم حمل یکسره کالا به کشور ترکمنستان تا حد زیادی می‌تواند عقب‌ماندگی و کاهش سهم ناوگان ایرانی در حمل‌ونقل ترانزیتی را جبران کند. براساس هماهنگی‌های صورت گرفته و تصمیمات اتخاذ شده، مقرر شده است از تاریخ اول آبان سال جاری رویه حمل یکسره ناوگان ایرانی برای جابجایی کالاهای ترانزیتی در مرزهای سرخس و لطف آباد به‌طور کامل جایگزین رویه‌های ترانشیپمنت و تبادل یدک شود.
در پاسخ به این سوال که آیا این تصمیم شامل کالاهای صادراتی نیز می‌شود،باید گفت: طبق بررسی‌ها و توافقات صورت گرفته با گمرکات استان، رویه حمل یکسره برای ناوگان حامل کالای ترانزیتی در اولویت اجرا قرار دارد و تصمیمی در خصوص کالاهای صادراتی گرفته نشده است. قبل از شیوع کرونا شیوه تردد ناوگان ایرانی به ترکمنستان به‌صورت حمل یکسره بوده و بعد از همه‌گیری کرونا با بسته شدن مرز،ترکمنستان رویه تبادل یدک را به عنوان تنها راه ارتباطی در بازگشایی مرز در دستور کار قرار داد و متاسفانه رایج شدن این شیوه در دو مرز سرخس و لطف آباد امروزه سبب بروز مشکلات و آسیب‌هایی در حوزه حمل‌ونقل بین‌المللی شده و در بلند مدت می‌تواند جبران ناپذیر شود.
مهمترین مشکلات رویه تبادل یدک، وارد شدن آسیب و خسارت به محموله‌های تجاری،کانتینرها،یدک‌ها و عدم عودت به موقع و متعاقب آن افزایش شکایات و چالش‌های روز افزون با همتایان ترکمنی،ازدحام یدک‌ها و محمولات و ایجاد آشفتگی در محوطه‌های گمرکی و مرزی،تشریفات اداری مضاعف،احتمال بروز فساد به سبب تعدد ناگریز مراحل کنترل اسنادی و به‌طور کلی منطبق نبودن بر رویه‌های نظام‌مند تجاری از مهمترین مشکلات رویه تبادل یدک هستند.
روش تعویض تریلر در حمل‌ونقل جاده‌ای بین‌المللی علاوه بر موارد فوق می‌تواند تأثیرات منفی بر رقابت‌پذیری مسیرهای ترانزیتی و سهم ترانزیتی ناوگان ایرانی داشته باشد.
کاهش شمار نهایی ناوگان خروجی از مرز و افزایش زمان رسیدن محموله به مقصد از تبعات بعدی این مشکلات است.
عمده مزایای اقتصادی حمل یکسره بسته به شرایط از جمله مسیرهای تجاری خاص،مقررات گمرکی و زیر ساخت‌های گذرگاه‌های مرزی در افق میان‌مدت و حتی بلندمدت حاصل می‌شود.
دست اندرکاران حوزه حمل‌ونقل بین‌المللی باید علاوه بر توجه به منافع کوتاه‌مدت،کارایی بالقوه توسط حمل یکسره و بدون توقف را دنبال کنند تا در بلندمدت تأثیر اقتصادی آن در توسعه پایدار ترانزیت کشور نمایان شود.
با توجه به تداوم‌بخشی رویه تعویض یدک در مرزهای ایران و ترکمنستان که منجر به حمل محمولات کانتینری و غیرکانتینری ایرانی توسط ناوگان ترکمن به مقصد ازبکستان شده است، به‌دلیل مشکلات مربوط به مجوزهای تردد ثالث به ناوگان ترکمن حامل محمولات ایرانی از طرف ازبکستان، ضمن ایجاد اختلال در تردد،موجب توقف تعداد قابل توجهی از بارگیرهای ایرانی و مشکلات عدیده‌ای برای شرکت‌ها و تجار ایرانی فراهم شده است.
توسعه حمل یکسره،عملیات لجستیک را ساده می‌کند و در نتیجه کارایی زنجیره تامین را افزایش و باعث تقویت روابط تجاری می‌شود که این امر در بلندمدت به نفع تجار و صاحبان کالا خواهد بود.
ضرورت استفاده بهتر از منابع و حمایت از ناوگان ملی همواره وجود داشته و حمل یکسره سبب تسهیل تردد ناوگان ایرانی در امر ترانزیت می‌شود و به رشد بلندمدت تجارت کشور کمک می‌کند.
در آخرین نشست کمیته مشترک حمل‌ونقل بین‌المللی جاده‌ای با ترکمنستان که در اسفند ماه سال گذشته به میزبانی مشهد برگزار شد، طرفین بر ضرورت افزایش سهم حمل‌ونقل یکسره در جایگزینی با تعویض تریلر و ترانشیپمنت تأکید داشته و در تفاهم‌نامه منعقد شده این موضوع لحاظ شده است و لذا طرفین مکلف به پیگیری اجرایی شدن موضوع هستند.
در این خصوص مشکلاتی در بخش صدور ویزا و همچنین هزینه‌های غیر رسمی وجود دارد که پیگیری و رفع آن‌ها از اولویت‌های بخش حاکمیتی است. الگوهای تجاری و شیوه‌های لجستیکی در دنیا به طور مداوم در حال تکامل هستند و در سیاستگذاری در حوزه ترانزیت کشور باید الزامات به دقت مورد ارزیابی قرار گیرد و این عوامل برای تصمیم‌گیری آگاهانه در نظر گرفته شود.
اتاق مشترک ایران ترکمنستان